اعوجاج در عکاسی چیست ؟
اصطلاحاتبه طور کلی در عکاسی دو نوع اعوجاج وجود دارد، اعوجاج اپتیکال و پرسپکتیو. هر دو در واقع منجر به نوعی تغییر شکل در تصاویر میشوند، برخی با اثر کمتر و برخی با تغییرات قابل توجه. در حالی که اعوجاج نوری ناشی از طراحی اپتیکال لنزها است ( و بنابراین اغلب به آن ” اعوجاج لنز ” گفته میشود )، اما اعوجاج پرسپکتیو بر اثر موقعیت دوربین نسبت به سوژه یا موقعیت سوژه در فریم عکس رخ میدهد. مطمئناً تفکیک این نوع اعوجاجها و شناسایی آنها بسیار مهم است، چرا که همهی آنها را بی شک در طول دوران عکاسی حرفهای خود خواهید دید.
هدف از نوشتن این مقاله، توضیح انواع اعوجاج در عکاسی همراه با جزئیات، تصاویر و نمونههای ثبت شده است.
من سه نوع مختلف اعوجاج اپتیکال را در مجموع برای شما پوشش خواهم داد، سپس در مورد ماهیت لنزهای راست و خط و منحنی خط یا Rectilinear و Curvilinear با زاویه دید عریض بحث خواهم کرد. در نهایت نیز به بیان توضیحاتی در مورد اعوجاج پرسپکتیو و مبانی مربوط به آن خواهم پرداخت. پس همراه من باشید …
پیشنهاد نویسنده : عمق میدان در عکاسی ماکرو : ۵ نکته برای حرفهای شدن در ماکروگرافی !
1- اعوجاج اپتیکال
در عکاسی، اعوجاج عموماً به نورهای گفته میشود که باعث تغییر شکل و خم شدن خطوط مستقیم در تصویر شده و میتواند کاری کند که تصاویر خمیده به نظر برسند، به همین دلیل است که چنین اعوجاجی معمولاً به عنوان ” منحنی خط ” هم نامیده میشود ( در ادامه بیشتر توضیح خواهم داد ). اعوجاج نوری یا اپتیکال در نتیجه طراحی اپتیکی لنزها اتفاق میافتد، هنگامی که از عناصر عدسی ویژه برای کاهش اعوجاجها و خطاهای کروی و سایر موارد استفاده میشود. به طور خلاصه، اعوجاج اپتیکال، خطای لنز است.
در حالت کلی سه نوع شناخته شده از اعوجاجهای اپتیکال وجود دارند، بشکهای، جاسوزنی و سبیلی ( که به عنوان اعوجاج موجی نیز شناخته میشوند ). خلاصهی تعریف آنها را در پایین مشاهده میکنید :
- اعوجاج بشکهای ( Barrel Distortion ) : معمولا در لنزهای واید دیده میشود و در آن، جهت خطوط منحنی به سمت داخل است.
- اعوجاج جاسوزنی ( Pincushion Distortion ) : دقیقا مخالف اعوجاج بشکهای است و در آن، جهت خطوط منحنی به سمت بیرون است.
- اعوجاج سبیلی ( Mustache Distortion ) : اعوجاج موج دار که ترکیبی از اعوجاج بشکهای و جاسوزنی است.
بیایید جزئیات بیشتری را بررسی کنیم، اما قبل از انجام این کار، اجازه دهید نگاهی به یک لنز با اعوجاج صفر بیندازیم :
چنین لنزهای ایدهآلی بسیار نادر هستند، چرا که بیشتر لنزها حداقل از یک نوع اعوجاج تعریف شده که در لیست برایتان آوردم رنج میبرند. اما لنزهای بسیار خوبی هم وجود دارند که با استفاده از عناصری مشخص و مهندسی شده، میتوانند اعوجاج را به میزان قابل توجهی کاهش دهند، به طوری که این تغییر کاملا به چشم بیاید. بسیاری از لنزهای زوم، به ویژه سوپر زومهایی مانند نیکون 18-200 میلی متری VR، از انواع مختلف اعوجاج مانند بشکهای و جاسوزنی در فواصل کانونی مختلف رنج میبرند.
1-1- اعوجاج بشکهای ( Barrel Distortion )
هنگامی که خطوط مستقیم به سمت داخل به شکل بشکهای خمیده میشوند، این نوع اعوجاج، یعنی ” اعوجاج بشکهای ” شکل میگیرد. اعوجاج بشکهای معمولاً در لنزهایی با زاویه دید عریض مشاهده میشود، چرا که میدان دید این لنزها بسیار وسیعتر از اندازه سنسور تصویر بوده و از این رو برای تطبیق نیاز به فشرده شدن دارند. در نتیجه، خطوط مستقیم به طور قابل توجهی به سمت داخل، خصوصاً به سمت لبههای قاب، منحنی میشوند. در اینجا نمونهای از اعوجاج بشکهای را برایتان آوردهام :
توجه داشته باشید که خطوط مستقیم در قسمت مرکزی قاب ظاهر میشوند و فقط از مرکز شروع به خم شدن میکنند. به همین دلیل است که تصویر در محور اپتیکال ( یعنی مرکز لنز ) قرار دارد، اما بزرگنمایی آن به سمت گوشهها کاهش مییابد.
اعوجاج بشکهای معمولاً در بیشتر لنزهای زاویه باز یا واید و بسیاری از لنزهای زوم با فاصله کانونی نسبتاً کوتاه وجود دارد. بسته به فاصلهی دوربین تا سوژه، میزان اعوجاج نیز میتواند متفاوت باشد. حتی لنزهای استاندارد 50 میلی متری استاندارد نیز میتوانند به صورت بالقوهای اعوجاج بشکهای را در مسافتهای نزدیک به وجود بیاورند. اعوجاج بشکهای را با استفاده از عناصر خنثی کنندهی اپتیکال میتواند تا حد بسیار زیادی کاهش داد، اما از بین بردن کامل چنین اعوجاجی تقریباً غیرممکن است. برخی از لنزها مانند نیکون 14-24 میلی متری f/2.8G، دارای تعدادی از چنین عناصر جبران کنندهی اعوجاج هستند که هم وزن و هم اندازه لنز را به شدت افزایش میدهد. به همین دلیل است که لنزهایی با زاویه دید عریض بزرگتر و سنگینتر از لنزهای استاندارد یا معمولی هستند.
رفع اعوجاج بشکهای معمولاً یک فرآیند بسیار ساده است. نرم افزارهای پس پردازش و ادیت عکس مانند لایت روم و فتوشاپ و همچنین بسیاری از نرم افزارهای شخص ثالث، به راحتی میتوانند مشکلات اعوجاج بشکهای را برطرف کنند، البته اگر لنزی که برای ثبت عکستان استفاده کردید، در بانک اطلاعات نرم افزار وجود داشته باشد ( توجه داشته باشید که در صورت عکاسی با فرمت خام RAW این فرآیند آسانتر خواهد بود ). از آنجا که میزان اعوجاج بشکهای هر لنز کاملا متفاوت است، چنین دادههایی باید با دقت در محیط آزمایشگاهی آزمایش شده و ایجاد شوند.
پیشنهاد نویسنده : ۱۰ کاری که به عنوان یک عکاس در خانه میتوانید انجام دهید !
1-2- اعوجاج جاسوزنی ( Pincushion Distortion )
اعوجاج جاسوزنی یا Pincushion دقیقا نقطه مقابل اعوجاج بشکهای است، یعنی خطوط مستقیم به سمت مرکز منحنی شده هستند. این نوع اعوجاج معمولاً در لنزهای تله فوتو دیده میشود و به دلیل افزایش بزرگنمایی تصویر به سمت لبههای قاب از محور اپتیکال رخ میدهد. این بار، میدان دید از اندازه سنسور تصویر کوچکتر است و بنابراین برای تطبیق باید کشیده شود. در نتیجه، به نظر میرسد که خطوط مستقیم به طرف بالا در گوشهها کشیده میشوند، همانطور که در تصویر زیر مشاهده میشود :
اعوجاج جاسوزنی همچنین نوعی انحراف بسیار شایع است، به خصوص در لنزهای زوم. لنزهای بسیار گران قیمت و فوق العادهی تله فوتو دارای عناصر اصلاح کنندهای هستند که میتوانند این انحراف را به میزان قابل ملاحظهای کاهش دهند، اما بیشتر لنزهای زوم معمولی و حتی نمونههای حرفهایتری مثل نیکون 80-400 میلی متری VR از این نوع اعوجاج رنج می برند. در حقیقت، اعوجاج جاسوزنی میتواند در لنزهای معمولی و ارزان قیمتتر، بسیار سنگینتر باشد، اتفاقی که به سرعت در تصاویر ثبت شده متوجه آن خواهید شد.
توجه به این نکته حائز اهمیت است که بیشتر لنزهای زوم که از فاصله کانونی بسیار عریض تا استاندارد یا تله فوتو را پوشش میدهند، معمولاً در کمترین فواصل کانونی از اعوجاج بشکهای رنج میبرند، و هر چه فاصله کانونی آنها را بیشتر کرده و زاویه دید را بستهتر کنیم، جای خود را به اعوجاج جاسوزنی خواهد داد. مثل خوبی برای این نوع رفتار لنز نیکون 18-300 میلی متری VR است که با اعوجاج بشکهای قوی در فاصله کانونی 18 میلی متری شروع میشود، سپس به سرعت در فاصله کانونی 28 میلی متری به اعوجاج جاسوزنی تغییر پیدا کرده و تا فاصله کانونی 300 میلی متری نیز به همان شکل باقی میماند.
درست مانند اعوجاج بشکهای، اعوجاج جاسوزنی هم میتواند به راحتی در نرم افزارهای پس پردازش مانند لایت روم و فوتوشاپ اصلاح شود. بخش Lens Profiles در نرم افزارهای لایت روم و Camera RAW این قابلیت را دارد که با یک کلیک، به صورت کامل آن را از بین ببرد.
1-3- اعوجاج سبیلی
بدترین ( به اصطلاح چقرترین ! ) نوع اعوجاج شعاعی، اعوجاج سبیلی است که بعضی اوقات آن را ” اعوجاج موجی ” هم مینامند. این یکی در اصل ترکیبی از اعوجاج بشکهای و اعوجاج جاسوزنی به حساب میآید. خطوط مستقیم به سمت داخل مرکز قاب خمیده میشوند، سپس در گوشهها به سمت بیرون خم میشوند، مانند تصویر زیر :
به همین دلیل است که اعوجاج سبیلی اغلب به عنوان ” اعوجاج پیچیده ” نیز خوانده میشود، چرا که خصوصیات آن در واقع پیچیده بوده و اصلاح آن نیز فوق العاده سخت است. در حالی که این نوع اعوجاج میتواند به طور بالقوه اصلاح شود، اما اغلب به نرم افزارهای تخصصی برای این منظور احتیاج دارد. شما فقط نمیتوانید از ابزار داخلی در لایت روم و فتوشاپ استفاده کنید، مگر اینکه مشخصات لنز خاصی برای مقابله با چنین اعوجاجی در حال حاضر ساخته شده باشد. اگر سعی داشته باشید این نوع اعوجاج را همانند اعوجاج بشکهای اصلاح کنید، خیلی بیشتر به سمت گوشههای قاب متمایل خواهید شد؛ و اگر سعی در اصلاح آن به روش اعوجاج جاسوزنی داشته باشید، در نهایت با انحنای بسیار بیشتر و حتی یک اعوجاج بشکهای به سمت مرکز رو به رو میشوید !
تعدادی از لنزهای قدیمی و همچنین برخی از لنزهای مدرن دارای اعوجاج سبیلی هستند. مثال خوبی برای این نوع لنزها، نیکون 18-35 میلی متری f/3.5-4.5D است که یک نمونهی کاملا شدید از این نوع اعوجاج را به تصویر میکشد.
2- لنزهای راست خط در برابر لنزهای منحنی خط
بعضی از لنزها از نظر اپتیکال به صورت ” راست خط – rectilinear ” ساخته شدهاند ( مانند نیکون 14 میلی متری f/2.8D و کانن EF 14 میلی متری f/2.8L II USM )، که در آنها خطوط مستقیم و صافی وجود داشته و هیچ خمیدگی مشاهده نمیشود، یعنی دقیقا شبیه به دید انسان، در حالی که سایر لنزها، مانند لنزهای فیش آی یا اولترا واید، به گونهای طراحی شدهاند که ” منحنی خط – curvilinear ” نامیده میشوند.
لنزهای راست خط معمولاً اشیاء را دراز میکنند تا ظاهری مستقیم داشته باشند، به خصوص در لبههای قاب. از سوی دیگر اما، لنزهای منحنی خط هیچ چیزی را دراز نمیکنند، بلکه آنها با خم شدن خطوط مستقیم، اعوجاج شدیدی را در تصاویر به وجود میآورند. به نمونههای زیر نگاهی بیندازید که هم اثر لنزهای راست خط و هم لنزهای منحنی خط را نشان میدهد :
همانطور که مشاهده میکنید، حصار اطراف یک باغ، روی نمونه لنزهای منحنی خط بصورت غیرطبیعی خمیده به نظر میرسد، که به این دلیل است که من آن را با استفاده از یک لنز فیش آی ( منحنی خط ) ثبت کردهام. تصویر در سمت راست همان چیزی است که شما از یک لنز راست خط میبینید، حصارهای اطراف باغ مستقیم و طبیعی به نظر میرسد، درست مثل اینکه آن را با چشمان خود مشاهده میکنید. اندازهی این حصار در قسمت جلوی قاب بزرگتر و در مسافتهای طولانیتر، کوچکتر میشود؛ این در واقع اعوجاج پرسپکتیو است ( بخش بعدی را ببینید )، که هیچ ارتباطی با اعوجاج اپتیکال ندارد.
لنزهای لنزهای راست و راست منحنی به طور معمول فقط در لنزهای زاویه دید گسترده اعمال می شود.
3- اعوجاج پرسپکتیو
تاکنون فقط در مورد اعوجاج اپتیکال صحبت کردهام. یکی دیگر از انواع اعوجاج در عکاسی که اغلب در تصاویر مشاهده میشود، اعوجاج پرسپکتیو است. بر خلاف اعوجاج اپتیکال یا نوری، این یکی هیچ ارتباطی با اپتیک لنز نداشته و بنابراین خطای لنز نیست. در هنگام نمایش فضای سه بعدی به صورت یک تصویر دو بعدی، اگر سوژه خیلی نزدیک به دوربین باشد، میتواند در مقایسه با اشیاء موجود در پس زمینه، به صورت نامتناسب بزرگ یا منحرف به نظر برسد. این یک اتفاق بسیار طبیعی است و چیزی است که میتوانید به راحتی با چشمان خود هم ببینید. اگر شیئی کوچکتر مانند تلفن همراه خود را دارید بردارید، آن را خیلی نزدیک به چشم خود بیاورید، به نظر میرسد بسیار بزرگ باشد، حتی بزرگتر از تلویزیونی که در پس زمینه و کمی دورتر از شما قرار دارد ( و هرچه گوشی شما فاصلهی بیشتری با تلویزیون داشته باشد، تلویزیون کوچکتر خواهد بود ). همین اتفاق میتواند هنگام عکاسی از هر سوژهی دیگری، از جمله پرترهی افراد نیز رخ دهد.
پیشنهاد نویسنده : ۵ تکنیک برای عکاسی معماری به روشی خلاقانه و متفاوت !
به عنوان مثال، اگر از شخصی با زاویه دید فوق العاده عریض عکاسی کنید، بینی، چشمها و لبهای او میتواند به صورت غیرواقعی بزرگ ظاهر شود، در حالی که گوشهای او میتواند بسیار کوچکتر از حالت عادی به نظر برسد و یا حتی کاملاً از قاب تصویر ناپدید شود. به عکسهای زیر نگاه کنید، این تصاویر با استفاده از یک لنز فوق عریض و از فاصلهای بسیار کم از سوژه ثبت شده است :
به اندازه سر او در عکس سمت چپ نگاه کنید، به نظر میرسد نسبت به بدنش به طور نامتناسبی بزرگ شده است. چشمها، بینی و لبهای او بسیار بزرگ شده، در حالی که گوشهایش حتی کوچکتر از حالت عادی به نظر میرسد.
رابطهی ( یا فقدان آن ) فاصله کانونی با اعوجاج پرسپکتیو، این بخشی است که به نظر میرسد بسیاری از عکاسان را سردرگم میکند. شاید شنیده باشید که برخی از عکاسان میگویند برای عکاسی پرتره از چهرهی افراد باید از لنزهایی با فاصله کانونی زیاد استفاده کنید، چرا که در فواصل بیشتر چهره طبیعیتر و در فواصل نزدیک چهره کاملا غیر طبیعی به نظر میرسد.
اما این یک باور غلط است، چرا که لنزها اصلا پرسپکتیو ندارند. به غیر از لنزهای فیش آی، همهی لنزها پرسپکتیو یکسانی دارند، در واقع این فاصلهی دوربین با سوژه است که پرسپکتیو را تعیین میکند، نه فاصله کانونی. این که لنزها پرسپکتیو متفاوتی دارند تصور غلطی است؛ چرا که در فاصلههای کانونی بالا باید در فاصلهی دورتری از سوژه بایستید و آنها را در فریم قرار دهید.
اگر قرار بود در همان فاصله بایستید، تغییری در ظاهر سوژه ایجاد نمیشد ! بنابراین اگر یک لنز 50 میلی متری و یک لنز 85 میلی متری را در نظر بگیرید، هیچ تفاوتی در پرسپکتیو آنها وجود ندارد؛ مگر این که در یک نقطه بایستید و فاصلهی سوژه با هر دو لنز یکسان باشد. بله، سوژه به دلیل فاصله کانونی کوتاهتر یا میدان دید وسیعتر، با لنزهای 50 میلیمتری کوچکتر به نظر میرسد، اما پرسپکتیو و نسبتها در هر دو مورد یکسان است. پس نکتهی متمایز لنزها با فاصلهی کانونی بیشتر در چنین مواردی، احتمال بزرگنمایی سوژه در فریم و در عین حال حفظ پرسپکتیو نرمال خواهد بود. لنزهای تله فوتو نمیتوانند با جادوگری اعوجاج پرسپکتیو را برطرف کنند؛ آنها شما را وادار میکنند از سوژه فاصله بگیرید و همین باعث تغییر پرسپکتیو میشود.
به عکس زیر که از یک ماشین قرمز ثبت شده نگاهی بیندازید :
این خودرو کاملاً تحریف شده به نظر میرسد، چرا که من بسیار نزدیک آن ایستاده بودم و با یک لنز اولترا واید ( نیکون 14-24 میلی متری ) از آن عکاسی کردم. توجه داشته باشید که قسمت سمت چپ خودرو به طور نامتناسبی بزرگ به نظر میرسد، حتی چراغ سمت چپ نیز حدود 50 درصد بزرگتر از چراغ سمت راست به نظر میرسد، اگرچه میدانید که هر دو از نظر اندازه یکسان هستند.
این ماشین تقریبا بیشتر قاب را پر کرده است و همه چیز در پس زمینه نسبتاً کوچک به نظر میرسد. اگر من از یک لنز معمولی استفاده میکردم و در همان نقطه میایستادم، فقط با یک قسمت از اتومبیل میتوانستم تمام قاب را پر کنم. بنابراین اگر من یک زاویه دید را برای هر دو عکس در نظر گرفته و آنها را مطابق چیزی که میخواستم کراپ میکردم، اثر اعوجاج پرسپکتیو در هر دو یکسان میشد.
در اینجا مثال دیگری از اعوجاج پرسپکتیو را مشاهده میکنید :
در این تصویر که از مرکز شهر سانفرانسیسکو ثبت کردهام، به نظر میرسد که چهار ساختمان در سمت چپ و راست بزرگتر از برج 48 طبقهای Transamerica Pyramid ( برج در مسافتی بسیار طولانی قرار دارد ) باشد، در حالی که اگر آنها را در واقعیت کنار یکدیگر قرار دهیم، ساختمانها بسیار کوچکتر از برج خواهند بود. اما در واقع از آنجا که من از یک لنز اولترا واید برای عکاسی از این منظره استفاده کردم، توانستم ساختمانهای جلو را بسیار بزرگتر از آنچه که در واقعیت هستند نشان دهم.
مثالهای فوق، اعوجاج پرسپکتیوی در عکاسی هستند که با نامهای ” اعوجاج واید یا انبساط ” هم شناخته میشوند. یک نوع دیگر از اعوجاج پرسپکتیو هم وجود دارد که دقیقا در مقابل اعوجاج واید قرار میگیرد و به آن ” اعوجاج تله فوتو ” یا ” فشرده سازی ” هم گفته میشود. اعوجاج فشرده تنها در لنزهای تله فوتو ظاهر میشود؛ چرا که عکاس باید در فاصلهی دوری نسبت به سوژه قرار بگیرد که باعث میشود اشیاء دورتر در مقایسه با پرسپکتیو نرمال، بسیار بزرگتر به نظر برسند.
سرانجام، یک نمونه هم در مورد خطوط همگرا وجود دارد. هنگامی که سنسور دوربین کاملاً موازی با سوژهای که از آن عکاسی میکنید، مانند یک ساختمان نباشد، تصویری را ثبت میکند که در ابتدا به دلیل اثر ” تکیه گاه “، مانند تصویر زیر، کاملا غیر طبیعی به نظر میرسد :
با این حال، این یک پرسپکتیو کاملاً طبیعی و بدون اعوجاج و تحریف است، چرا که چشمان شما دقیقاً به همین شکل سوژه را در واقعیت مشاهده میکنند. کمپانیهای تولید کننده، برای چنین مواقعی لنزهای ” کنترل پرسپکتیو ” یا ” تیلت شیفت – tilt-shift ” را ارائه میدهند، اما نتیجه در واقع غیر طبیعی میشود، چرا که با چیزی که ما در زندگی واقعی میبینیم کاملا متفاوت است. به نمونههای زیر توجه کنید، تصویر سمت چپ قبل و تصویر سمت راست بعد از استفاده از کنترل پرسپکتیو است :
تصویر سمت چپ دقیقا مطابق با آن چیزی است که اگر خودتان هم در صحنه حضور داشتید، با چشمانتان میدیدید، در حالی که تصویر سمت راست همان چیزی است که توسط لنزهای کنترل پرسپکتیو یا تیلت شیفت و بعد از تراز کردن آن با ساختمان ثبت شده است.
پیشنهاد نویسنده :
لنزهای اولترا واید : دانستنیهایی در مورد لنزهایی با زاویه دید فوق عریض !
۵ کاربرد لنز واید
در اینجا چند نمونهی دیگر از خطوط همگرا آورده شده است، جایی که یک قسمت از تصویر بسیار بزرگتر از قسمت دیگر است، چرا که فقط نزدیکتر است :
باز هم میگویم، هیچ یک از اینها نتیجهی تحریف یا اعوجاج تصویر نیست، این فقط یک چشم انداز طبیعی است !
و در آخر، یک نمونهی دیگر از اعوجاج پرسپکتیو با حضور سوژههای انسانی :
توجه داشته باشید که چگونه بادکنکها در مرکز قاب طبیعی به نظر میرسند، در حالی که سرهای هر دو مرد شبیه به یک تخم مرغ شده است ! این یک نتیجهی مستقیم برای استفاده از لنزهای فوق عریض یا اولترا واید در مسافتهای بسیار نزدیک و همچنین بد قرار دادن سوژهها در ترکیب بندی صحنه است. اگر هر دو کمی عقبتر بنشینند و بادکنکها را در جهتهای مخالف فوت کنند، سر آنها از نظر ظاهری بسیار طبیعی در مرکز به نظر خواهد رسید، در حالی که بادکنکها شبیه به تخم مرغ میشوند.
پیشنهاد نویسنده : مشکل کروماتیک ( Chromatic Aberration ) یا اعوجاج رنگی چیست؟
امیدوارم این مقاله تفاوت بین انواع مختلف اعوجاج در عکاسی را برایتان روشن کرده باشد. شما هم میتوانید تجربهی خود را از عکاسی با لنزهای مختلف و نمونههای اعوجاجها در عکاسی را با اینستاگرام من یا دیدنگار به اشتراک بگذارید.
امیدوارم مقاله ” اعوجاج در عکاسی چیست ؟ “ برایتان مفید بوده باشد. نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید. همچنین اگر پرسشی وجود داشت، آن را در بخش نظرات همین پست مطرح کنید تا پاسخ دهم. موفق باشید !
بسیار مطالب مفیدی و خوبیه ممنونم
ممنون خیلی کامل بود .
بسار عالی بود ممنونم از شما که اینقدر واضح توضیح دادین???
عالی بود ممنونم از شما که اینقدر واضح توضیح دادین???
عالی بود