انواع لنزهای سینمایی؛ لنزهایی که قصهات را سینمایی میکنند!
لنز
شروع سفر در دنیای لنزهای سینمایی
دنیای فیلمبرداری، مجموعهای پیچیده از ابزارهایی است که هر کدام میتوانند بهتنهایی حالوهوای یک صحنه را تغییر دهند. از نورپردازی و دوربین گرفته تا حرکت دوربین و طراحی صحنه، هر عنصر بخشی از معادلهی خلق یک تصویر سینمایی است. اما در میان تمام این عناصر، لنز سینمایی شاید مهمترین نقشی را داشته باشد؛ چون نقطهی اتصال جهان واقعی با حس و فضای بصری فیلم است. هر لنز دید متفاوتی نسبت به جهان ارائه میدهد؛ دیدی که میتواند تخت باشد، کشیده باشد، نرم باشد، تیز باشد، یا حتی اغراقآمیز. همین ویژگیهاست که شناخت انواع لنزهای سینمایی را ضروری میکند.
در این مقاله، بهصورت کامل و جامع دربارهی انواع لنزهای سینمایی صحبت میکنیم و چهار دستهی اصلی یعنی لنزهای پرایم، زوم، اسفریکال و آنامورفیک را با جزئیات بررسی خواهیم کرد. همچنین تفاوتها، کاربردها، مزایا و محدودیتهای هرکدام را تشریح میکنیم تا اگر قصد خرید یا انتخاب لنز برای یک پروژهی سینمایی دارید، بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید.
لنز سینمایی چیست و چرا اهمیت دارد؟
لنزهای سینمایی برخلاف لنزهای عکاسی، نهتنها برای ثبت تصویر بلکه برای انتقال یک حس طراحی شدهاند. جنس فوکوس، نحوهی تنفس فوکوس (Breathing)، میزان اعوجاج، بوکه، وضوح، انتقال رنگ و حتی نحوهی فلرشدن نور، همه مشخصههایی هستند که ترکیب آنها هویت بصری یک تصویر را میسازند. به همین دلیل است که فیلمسازان معمولاً یک «ست لنز» دارند که زبان تصویری کارشان را مشخص میکند.
حتی اگر دو لنز فاصلهی کانونی یکسانی داشته باشند، نتیجهی بصری میتواند کاملاً متفاوت باشد. برای مثال، یک لنز پرایم 50mm اسفریکال از برند ZEISS تصویری کاملاً متفاوت با یک 50mm آنامورفیک از Cooke ارائه میدهد. این تفاوتهاست که جهان سینما را پر از ظرافت و انتخابهای خلاقانه میکند.
لنز کانن Canon RF 24-50mm f/4.5-6.3 IS STM Lens۲۱,۵۰۰,۰۰۰ تومان
لنز سونی Sony FE 28-70mm f/2 GM Lens For Sony E۳۱۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
لنز سونی Sony FE 85mm f/1.4 GM II Lens۱۸۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان
لنز سیگما Sigma 28-105mm f/2.8 DG DN Art Lens Sony E۱۴۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان
لنز سونی Sony FE 50mm f/1.4 GM Lens۱۳۶,۱۳۲,۰۰۰ تومان
لنز کانن Canon RF 35mm f/1.4 L VCM۲۵۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان
لنز کانن مدل Canon RF-S 18-45mm f/4.5-6.3 IS STM۶,۵۰۰,۰۰۰ تومان
لنز سیگما Sigma 24-70mm f/2.8 DG DN II Art Lens Sony E۱۱۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
لنز سیگما Sigma 24mm f/1.4 DG DN Art Lens for Sony E۷۹,۸۰۰,۰۰۰ تومان
لنز سونی Sony FE 16-35mm f/2.8 GM II Lens۲۰۹,۰۰۰,۰۰۰ تومان
لنزهای پرایم سینمایی (Prime Cine Lenses)
لنزهای پرایم لنزهایی هستند که فاصلهی کانونی ثابت دارند. یعنی بر خلاف لنزهای زوم، نمیتوانید با یک پیچش ساده تصویر را نزدیک یا دور کنید. همین سادگی ظاهری در پشت صحنه به کیفیت بسیار بالا و کنترل دقیقتر بر ویژگیهای نوری منجر میشود. یکی از مهمترین دلایل محبوبیت لنزهای پرایم، شارپنس بالا و اعوجاج کمتر است. در ساخت این لنزها معمولاً از تعداد عناصر کمتری استفاده میشود و طراحان میتوانند بهصورت بهینهتری روی مسیر عبور نور کار کنند. همین موضوع باعث میشود نتیجهی تصویر زلالتر، شفافتر و با بوکهای طبیعیتر باشد.
لنزهای پرایم همچنین معمولاً دارای دیافراگم بازتر (مثل T1.5 یا حتی T0.95) هستند. این ویژگی برای فیلمبرداری در نور کم یا خلق عمق میدان بسیار کم (Depth of Field Shallow) اهمیت زیادی دارد. بهعنوان مثال، لنزهای پرایم از سری ZEISS CP.3 یا Canon CN-E انتخابهایی محبوب برای فیلمسازان مستقل هستند. اما محدودیت اصلی این لنزها هم مشخص است: برای تغییر زاویه دید باید لنز را عوض کنید. این موضوع در پروژههایی با ریتم بالا گاهی دردسرساز میشود، اما کیفیت بالا معمولاً آنقدر ارزشمند است که بیشتر فیلمسازان آن را میپذیرند.
لنزهای زوم سینمایی (Cinema Zoom Lenses)
در مقابل لنزهای پرایم، لنزهای زوم قرار دارند؛ لنزهایی با فاصلهی کانونی متغیر که انعطافپذیری بسیار بالایی ارائه میدهند. با یک لنز زوم میتوانید بدون تعویض لنز، از زاویه دیدهای مختلف فیلمبرداری کنید. همین مزیت باعث شده لنزهای زوم نقش مهمی در مستندها، مراسمها، فیلمبرداری خبری و حتی پروژههای سینمایی پیدا کنند. لنزهای زوم سینمایی برخلاف لنزهای عکاسی زوم، برای کار سنگین ساخته شدهاند و فوکوس داخلی، حلقههای نرم و دقیق و تنفس فوکوس بسیار کنترلشده دارند. به همین دلیل قیمت آنها معمولاً بالا است.
البته باید در نظر داشت که لنزهای زوم سینمایی بهطور کلی از پرایمها سنگینتر هستند و به دلیل وجود عناصر نوری بیشتر، در برخی موارد وضوح آنها کمی پایینتر از لنزهای پرایم مشابه است. اما برندهایی مثل Fujinon، Angenieux و Canon سریهای زومی ارائه میدهند که از نظر کیفیت، در حد پرایمهای حرفهای هستند. اگر پروژهای دارید که سرعت عمل در آن مهم است (مثل فیلمبرداری تبلیغاتی یا پروژههای چند لوکیشنی) لنز زوم میتواند انتخاب بهتر و عملیتری باشد.
لنزهای اسفریکال سینمایی (Spherical Lenses)
لنزهای اسفریکال همان چیزی هستند که اغلب مردم بهعنوان «لنز معمولی» میشناسند. این لنزها نور را بدون فشردهسازی یا کشیدگی ویژه ثبت میکنند و نسبت تصویر را همانطور که روی سنسور وجود دارد، ذخیره میکنند. مهمترین ویژگی لنزهای اسفریکال ارائهی تصویری واقعگرایانه، شارپ و بدون اغراق است. از سریهای معروف این دسته میتوان به سریهای Sigma Cine، Canon CN-E و ZEISS Compact Prime اشاره کرد.
این لنزها برای سبکهای تصویری که نیاز به وضوح، رنگهای دقیق و اعوجاج کم دارند، فوقالعاده هستند. برای پروژههای مصاحبهای، فیلمهای درام و پروژههایی که واقعگرایی اهمیت دارد، بهترین انتخاب همین لنزهاست. در عین حال، این لنزها قیمت و تنوع بیشتری نسبت به آنامورفیکها دارند و تقریبا روی تمام دوربینها (از فولفریم تا Super35) استفاده میشوند.
لنزهای آنامورفیک سینمایی (Anamorphic Lenses)
لنزهای آنامورفیک یکی از جذابترین و شاخصترین ابزارهای سینمایی هستند؛ لنزهایی که با فشردهسازی افقی تصویر، فضای گستردهتری را روی سنسور ثبت میکنند و سپس در مرحلهی تدوین این تصویر دوباره کشیده میشود تا به نسبت تصویر سینمایی مانند 2:1 یا 2.39:1 برسد. نتیجهی این فرآیند تصویری است که حس سینمایی عمیقتری دارد؛ بوکهها بیضیشکل میشوند، فلرهای افقی معروف و اغلب آبی یا طلایی در قاب ظاهر میشود و پرسپکتیو تصویر کشیدگی خاصی پیدا میکند که کمتر در لنزهای معمولی قابل دستیابی است.
استفاده از لنزهای آنامورفیک در پروژههایی که قصد دارند فضاسازی بزرگ، دراماتیک و غوطهورکننده داشته باشند بسیار رایج است، اما باید در نظر داشت که این لنزها معمولاً فوکوس سختتر، خطاهای نوری بیشتر و قیمت بالاتری نسبت به لنزهای اسفریکال دارند. به همین دلیل، بیشتر در تولیدات سینمایی حرفهای، موزیکویدیوهای سطح بالا یا پروژههایی که زبان بصری خاصی نیاز دارند استفاده میشوند و در عین حال میتوانند امضای تصویری قدرتمندی برای فیلمساز ایجاد کنند.
مقایسهی انواع لنزهای سینمایی
انتخاب بین پرایم، زوم، اسفریکال و آنامورفیک همیشه بستگی به سبک کاری، بودجه، نوع پروژه و حتی سلیقهی تصویربردار دارد. اگر کیفیت و بوکه اهمیت زیادی دارد، لنزهای پرایم اسفریکال بهترین انتخاب هستند. اگر به دنبال خلق فضای سینمایی خاص هستید، آنامورفیکها به تصویر شما شخصیت میدهند. در مقابل، لنزهای زوم برای پروژههایی مناسبند که سرعت عمل و انعطافپذیری مهمتر از ویژگیهای خاص تصویری است. بهطورکلی، انتخاب لنز در سینما تنها یک «انتخاب فنی» نیست؛ بلکه یک تصمیم زیباییشناسانه و روایی است.
پرسش و پاسخهای مهم دربارهی انواع لنزهای سینمایی
چرا لنزهای سینمایی معمولاً گرانتر از لنزهای عکاسی هستند؟
لنزهای سینمایی با استانداردهای ساخت بسیار بالاتر تولید میشوند، حلقههای فوکوس نرمتر و دقیقتری دارند، برای تحمل شرایط سخت طراحی شدهاند و breathing بسیار کمتری نسبت به لنزهای عکاسی دارند. از طرفی سیستم نوری آنها معمولاً پیچیدهتر است تا رنگ و شارپنس ثابتی در تمام وضعیتهای فوکوس ارائه دهند. این ویژگیها برای فیلمبرداری حیاتی هستند و باعث افزایش قیمت میشوند.
کدام نوع لنز برای پروژههای کمبودجه بهترین گزینه است؟
برای بودجههای متوسط یا محدود، لنزهای پرایم اسفریکال بهترین انتخاب هستند. هم کیفیت فوقالعادهای دارند و هم قیمت آنها نسبت به لنزهای حرفهای زوم یا آنامورفیک بسیار مناسبتر است. لنزهایی مثل Samyang Cine، Meike Cine یا Sigma Cine معمولاً برای فیلمسازان مستقل گزینههای عالی هستند.
آیا لنزهای زوم جایگزین لنزهای پرایم میشوند؟
در بسیاری از پروژهها نه؛ چون لنزهای پرایم همچنان کیفیت اپتیکی بالاتری نسبت به زوم ارائه میدهند. اما لنزهای زوم پیشرفته (مثل Angenieux یا Fujinon) بهقدری باکیفیت هستند که در پروژههای سینمایی مطرح نیز استفاده میشوند. انتخاب بین این دو نوع بیشتر به سبک فیلمبرداری و نیاز پروژه شما برمیگردد.
لنزهای آنامورفیک برای چه پروژههایی مناسب نیستند؟
اگر پروژهای مستندگونه، خبری یا سریع دارید، لنزهای آنامورفیک معمولاً انتخاب خوبی نیستند. به دلیل فشردهسازی تصویر، فوکوس سختتر است و خطاهای نوری بیشتری وجود دارد. همچنین در فضاهای بسیار کوچک استفاده از آنها ممکن است اعوجاج بیشازحد ایجاد کند. آنامورفیکها بیشتر برای پروژههای سینمایی داستانی بهترین نتیجه را میدهند.
آیا ترکیب لنزهای اسفریکال و آنامورفیک در یک پروژه ممکن است؟
بله، اما باید آگاهانه انجام شود. چون زبان بصری شما دچار دوپارگی میشود. گاهی فیلمسازان برای نشاندادن دو جهان متفاوت (مثل دنیای واقعی و فضای تخیلی) از این تکنیک استفاده میکنند. اما برای پروژههای عادی، بهتر است ست لنز یکپارچه باشد تا تصویر هماهنگ بماند.
جمعبندی
لنزهای سینمایی تنها ابزار ثبت تصویر نیستند؛ آنها روح و شخصیت بصری یک فیلم را میسازند. شناخت انواع لنزهای سینمایی (از پرایمهای شارپ و سبک تا زومهای قدرتمند، از اسفریکالهای طبیعی تا آنامورفیکهای سینماتیک) به شما کمک میکند تصویر موردنظر خود را با دقت بیشتری خلق کنید. انتخاب لنز مناسب همیشه ترکیبی از دانش فنی، سلیقهی شخصی و نیاز روایی پروژه است.اگر قصد دارید وارد دنیای سینمای حرفهای شوید، شناخت این لنزها اولین قدم در مسیر ساختن یک سبک تصویری منحصربهفرد است.
